Dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunu 7 yaşından önce kendini göstermesine rağmen asıl büyük rahatsız edici uyum sorunları 7 yaşı ile birlikte başlamaktadır. Bu sorun çocuğun anneni karnına geldiği noktadan tüm hayatı boyunca devam edecek bir durum olmasına rağmen özellikle çocuk yuvaya başlayacağında aile bu sorunları daha belirgin olarak yaşamaya başlayabilir. Bazı durumlar da da çocuk yürümeye başladığında aile özellikle anne çocukla iletişimide ve çocuğu kontrol etmekte çok büyük zorluklar yaşar.
Özellikle çocuğun uyku konusunda zorlandığını görür. Erken tanı ve müdahale her sorunda olduğu gibi çok önemlidir. Hiperaktivite sorunu 0-100 arasında bir derecelenmeye sahip bir durumdur. Bazı çocuklar %10 – 20 arasında bir hiperaktiviteye sahip olurken, bazıları %40-50 arasında, bazıları da %70-100 arasında hiperaktif belirtileri gösterebilirler ve taşıyabilirler. Bu çocukların çoğu şu belirtileri gösterebilirler.
- Anne karnında çok hareketlidirler
- Zor bebektirler
- Göz temasından kaçınırlar
- Sürekli ve her ortamda hareket ederler
- Kontrol edilmeleri zordur
- Ani ve düşünmeden hareket ederler
- Düşünmeden konuşurlar
- Dikkatleri çok kısa süreli ve dağınıktır.
- Sakardırlar
- Kazaya yatkındırlar
- Dikkat gerektiren oyun ve aktivitelerde zorlanırlar
- Kağıt kalemi doğru tutamazlar
- Kitabı ters tutup ayakkabılarını ters giyerler
- Sözlü yönergeleri dinleme ve izlemede güçlük çekerler
- Yaşıtlarıyla ilişkide güçlük çekerler
- Jest-mimik ayırt etmekte zorlanırlar
Okul öncesi dönemde bu sorunlardan birinin bile olması risk faktörü sayılır; gelişmeyi olumsuz etkileyecek bütün riskler ortadan kalkana kadar bunların izlenmesi gerekir. Bunlar önemsenmez, doğru yardım alınmazsa sorunlar okula başlamayla artarak devam eder. Araştırmalar, ergenlik döneminde dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunu yaşayanların sorunlarının hareket sorunundan çıkarak davranışlarını kontrol edememe sorununa dönüştüğünü bildirmektedirler. İyi ve doğru yardım alanların bu sorunlarında %70’e kadar düzelme görüldüğü sonuçlar bize göstermektedir.
Hiperaktiviteli/hiperaktivitesiz dikkat eksikliğinde, terapinin başarısı, vakanın çok iyi değerlendirilmesine bağlıdır. Bu tür sorunu olan çocuk ve gençlere tanı konması oldukça titiz, dikkatli uzun süren değerlendirmeleri ve multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir. Değerlendirme, psikiyatrik, medikal ve psiko-pedagojik durumun kapsamlı olarak incelenmesini içermelidir. psikolojik inceleme sonuçları vakanın hem yetersiz, hem de güçlü olduğu alanları ortaya çıkarır. Hangi sorunlara terapi uygulanacağına ve hangi tekniklerin kullanılacağına karar verilmesini de sağlar.
Dikkat eksikliği hiperaktivite sendromunda tek başına ilaç ile iyi sonuç almak mümkün değildir. İlaç olgunun daha sakin oturmasına, dikkatini daha iyi kullanmasına yardım edebilir, ancak davranış, ilişki ve akademi alanındaki sorunlar için terapi teknikleri kullanılmadıkça ilacın yararları sınırlı kalır. İlaçla semptomlar kontrol altına alınması ile birlikte, çocuğa/gence kendini kontrol ve idare etme öğretilmelidir. Çocuk ve aileye uygulanan terapiler bir anlamda yeniden “eğitim” dir. Anne-baba eğitimi, anne-baba danışmanlığı yapılması zorunlu olan ilk adımdır.Bu tedavi yaklaşımında sadece bir aile alınabileceği gibi, aileler grup olarak da alınabilir. Yaş küçük olduğu oranda, terapi anne babaya odaklanmaktadır. Sorun davranışı değiştirecek onlardır. Okul çağındaki çocuğa, problem çözme stratejileriyle yaklaşmak daha uygundur. Gencin terapisinde iletişim becerilerini geliştirmek hedeflenir, bu nedenle gencin terapiye aktif katılımı gerekir.
Hiper Aktivite Bazı Öneriler
- Onu olduğu gibi kabul ettiğinizi gösterin. Ders başarısı düşük olması konusunda kendisine destek vereceğinizi ve bu sorunun altından birlikte kalkabileceğinizi ona söyleyin.
- Onu motive edin.
- Kalabalık, hiperaktif çocuğu rahatsız eder. Kalabalıktan, kalabalık alışveriş ortamlarından kaçının. Fazla uyaran, hareketliliği arttıracaktır.
- Disiplin kurallarınızda, isteklerinizde ve günlük işlerinizde tutarlı ve istikrarlı olun
- Onu ev veya okul çevresindeki çocuklarla kıyaslamayın. Her çocuk kendisi olabildiği ölçüde doğru davranabilir.
- Bu çocuklar çoğunlukla kolay anlaşılan, detaysız ve kesin yönergelere ihtiyaç duyarlar
- Yanlışlar üzerinde durmayın. Olumlu davranışları için onu kucaklayın, güzel sözler söyleyin. Gerekirse minik ödüller verin. Unutmayın, hiperaktif çocuk o kadar çok eleştiri alır ki, olumlu desteğe ve sevgiye diğer çocuklardan daha fazla ihtiyacı vardır. Ancak hak etmediği ve doğru olmayan övgüler de bulunmayın
- Çocuk heyecanlı ve hareketli olduğunda onu başka bir aktiviteye yönlendirerek dikkatini dağıtmaya çalışın.
- Dayaktan, fiziksel cezalardan kaçının. Bunlar hiperaktif çocuklar için etkisiz cezalardır.
- Uzun vadeli tehditlerde bulunmayın, cezalandırma, istenmeyen davranışın hemen ardından yapılmalıdır. 1 hafta boyunca TV izlemekten mahrum bırakmak çocuğu sadece hayal kırıklığına uğratacak ve engellenmiş olduğunu hissettirecektir. Ceza istenmeyen davranışa uygun olmalıdır.
- Sınıf yapısı ve okul kuralları hiperaktif çocuk için oldukça zorlayıcıdır. Öğretmen çocuğun içinde bulunduğu durumu ayrıntıları ile bilmelidir. Bu bozukluğu tanıyan öğretmenin olumlu işbirliği kurma ihtimali daha kuvvetlidir.
- Hiperaktif bir çocuk için büyük bir okul yerine, küçük bir okul ve mevcudu az bir sınıf daha elverişlidir. Kalabalık gruplar içinde dikkatlerini toplamaları zordur.
- Çabuk sıkılan ve sık sık motive edilmeye ihtiyaç duyan bir hiperaktif çocukta özel öğretmen çok işe yarar. Becerikli bir özel öğretmen sınıfta tam günde öğrenemediği pek çok konuyu 1 saatte öğretebilir.
- Çocuk ödevlerini yaparken kısa ara vermelidir. Bu aralara diğer çocuklardan daha fazla ihtiyaç duyar.
- Mümkünse çocuk öğretmenin gözü önünde, pencereden uzak tahtaya en yakın bir yere oturmalıdır.
- Oyun saatlerin azaltma, teneffüse çıkmama cezası yanlış olacaktır. Fazla enerjisini harcayamadığı için derste olumsuz davranışlar sergileyebilecektir.
- Kesin kuralları olan, düzenli bir sınıf ve sınıf öğretmeni hiperaktif çocuk için uygundur. Serbest bir sınıf ortamında dağılabilirler.
- Sınıf düzeni oluşturulurken bir sınıfa üçten fazla hiperaktif çocuk yerleştirilmemelidir.
- Bilgileri aktarırken modeller, objeler ve resimler kullanarak anlatın. Böylece konular daha ilginç hale gelecektir.
- Ders programını düzenlemek sizin elinizde ise müzik, beden eğitimi, resim gibi dersleri daha çok dikkat gerektiren Türkçe, Matematik gibi derslerin arasına koyun
- Uzun sürebilecek ödevleri küçük parçalara bölerek verin. Hem yaptığı işi gözünde büyütmeyecek hem de sık sık bir işi tamamladığını görerek bir sonraki iş için motive olacaktır
- Belli çalışma alışkanlıklarını sağlayacak ve istenmeyen davranışlarını kontrol edecek etkin bir sistem geliştirin. Ödül puanları, başarıyı grafikle göstermek, çıkartmalar , yıldızlarlar vermek çocuğu heveslendirecektir.
- Dikkatin dağıldığı düşünüldüğünde sadece öğretmen ve çocuk tarafından bilinen, diğerlerinin anlamayacağı bir şifre, bir işaret onu utandırmadan dikkatini anlatılana vermesini sağlayacaktır.
- Öğretmeninin attığı küçük olumlu adımları görüp,onun farkında olduğunuzu hissettirmelisiniz. Farkedildiğini, izlendiğini ve sevildiğini hissederse çabalarınızın meyvelerini alabilirsiniz.
